حالا شرایط به گونه‌ای است که شعار و کارهای نه چندان بنیادی، راه به جایی نمی‌برد. از این روست که دولت چین، قصد دارد کارهای زیربنایی انجام دهد. بزرگترین ابتکار چین، انداختن توپ در زمین صنایع است. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر رشد اقتصادی را به بهبود محیط زیست گره بزنند، این بار این خود صنایع خواهند بود که پیش‌قدم خواهند شد و شرایط را تحمل خواهند کرد. چین، برنامه‌های مفصلی در این زمینه دارد و گام‌هایی که برداشته، نوید آینده‌ای پاک‌تر و شفاف‌تر را می‌دهد.
در قلب مناطق صنعتی چین، فشار دولتی برای پالایش محیط‌زیست و قطع حداکثر تولید در جریان است؛ کوره‌ها سرد، چراغ‌ها خاموش و کارگران مهاجر در راه بازگشت به خانه هستند.
لیو ژیائوپینگ، از ساکنان منطقه پردود و آلوده ژینیان، یکی از آسیب‌دیده‌هاست. او می‌گوید که مسئولان به درخواستش برای به تعویق انداختن برنامه تعطیلی کارخانه ۲۰ساله پلاستیک‌سازی‌اش توجه نکرده‌اند و پیش از اینکه آنها برق کارخانه‌اش را قطع کنند، خودش کارگاهش را تعطیل کرده.
لیو می‌گوید، شرایط مثل قرار داشتن زیر یک چاقوی در حال فرود بود . حالا او ۱۵۲هزار‌دلار مواداولیه را در کارخانه رها کرده و ۱۰نفر را هم به ناچار اخراج کرده. البته او در این شهر تنها نیست. بیش از ۷۰هزار کارگاه تولیدی از سوی دولت برچسب «آلوده‌کننده و بدون استاندارد» را دریافت کرده‌اند و موج تعطیلی‌ها، به‌زودی افراد بیشتری را درگیر خواهد کرد؛ «هیچ کدام از ما نمی‌دانیم که چه باید کنیم.»
سیاست کاهش ظرفیت صنعتی، هرچند شاید چندان باعث دلخوشی لیو نباشد برای دیگران، ۲ رو دارد؛ سود کارخانه‌ها به‌خاطر کم‌شدن هزینه تولید افزایش یافته و کارخانه‌های بدهکار، به واسطه افزایش سود، در شرایط بهتری قرار دارند. آمار مربوط به ۹ ماه ابتدای سال، نشان می‌دهد که دومین اقتصاد بزرگ دنیا همچنان در وضعیت خوبی قرار دارد.
البته این تمام ماجرا نیست. اگر حرف‌های ژو ژیائوچوان رئیس بانک خلق چین درست باشد، چرخش از سرمایه‌گذاری و صادرات به اقتصاد مصرفی، حتی می‌تواند عملکرد قوی‌تری برای چین به همراه داشته باشد. او در سفر اخیر به واشنگتن حتی پیش‌بینی کرد که انتظار می‌رود رشد اقتصادی ۷درصدی برای اقتصاد چین در نیمه‌دوم سال ثبت شود.
با همه اینها، برای رهبری چین، پاکیزه‌کردن آسمان‌های سمی و رودخانه‌های چرب، به اولویت اول تبدیل شده است. شی جین پینگ و نخست‌وزیر او، برخلاف رهبران قبلی چین که پیشرفت با هر هزینه‌ای را در دستور کار داشتند، رسما به جنگ آلودگی رفته‌‌اند. این تغییر موضع، البته واکنشی به عصبانیت میلیون‌ها چینی است که توسط مه‌دود و هوای بسیار آلوده‌ای که گاهی ۵۰برابر حد مجاز جهانی سمی است، محاصره شده‌اند.
این اراده سیاسی حالا حتی بالاتر از ضرورت رسیدگی به سال‌ها تولید حداکثری در بخش‌هایی مانند فولاد و آلومینیوم قرار دارد. اینکه چطور و کی این ظرفیت جایگزین خواهد شد، عاملی تعیین‌کننده در عملکرد اقتصاد چین در سال ۲۰۱۷ خواهد بود.
تائو دونگ، معاون بخش چین بزرگ در بانک خصوصی سوئیس کردیت در هنگ‌کنگ می‌گوید: «آخرین باری که چنین تلاشی برای کاهش ظرفیت مشاهده شد، اواخر قرن گذشته بود، یعنی زمانی که نخست‌وزیر ژو رونگجی مصمم بود تا کارخانه‌های ضررده دولتی را تعطیل کند. در کوتاه‌مدت رشد و اشتغال دچار اختلال خواهند شد. با این حال تخمین شرایط آینده سخت خواهد بود چون همه‌‌چیز به سیاست‌های جدید چین در پی برگزاری کنگره حزب بستگی دارد».
تلاش ها برای پایان‌دادن به سیاست تولید با حداکثر ظرفیت در سراسر کشور جریان دارد و مسئولان تخمین زده‌اند که صدها هزار تولیدکننده کوچک تعطیل خواهند شد. حتی کارخانه‌های دولتی هم از سقوط چاقو در امان نیستند.
کارخانه فولاد ژینان با حدود ۲۰هزار کارگر، یکی از کارخانه‌هایی بود که در ماه جولای تعطیل شد. بسیاری از کارگران این کارخانه به یک کارخانه دیگر در ریژائو که حدود۴۰۰ کیلومتر با کارخانه آنها فاصله دارد، منتقل شده‌اند. زمانی که این کارخانه تعطیل می‌شد، نخست‌وزیر چین به آنجا رفت و به کارگران تضمین داد که دولت به‌جای بیکارکردن آنها، را در کارخانه‌های جدید مستقرشان خواهد کرد.
- توسعه در شرایط جدید
در استان زوپینگ، که حدود۲۰۰ کیلومتر با جینان فاصله دارد، شرکت خصوصی چاینا هونگ‌کیائو گروپ، بزرگترین تولیدکننده آلومینیوم در چین، در‌ماه آگوست اعلام کرد که تولید سالانه خود را ۲۹درصد کاهش خواهد داد.
البته این، تمام دخالت دولت در تولید با ظرفیت کامل نبوده است. دولت محلی در ژینان تصمیم جدی دارد تا در ماه‌های‌آینده که به‌خاطر سردی هوا آلودگی‌ها تأثیر بیشتری بر زندگی مردم می‌گذارند، کارخانه‌های بیشتری را تعطیل کند.
با این حال برخی کارخانه‌های فولاد، تا پیش از رسیدن به تعطیلی موقت در زمستان، ظرفیت خود را بالا می‌برند. به همین‌خاطر است که در گزارش‌های مربوط به تولید فولاد، به‌صورت کلی، چین همچنان یکی از تولیدکنندگان بزرگ دنیاست. آنطور که مؤسسه مورگان استنلی گزارش داده، تولید کلی این کشور در ۲ سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، روی هم رفته ۲۰۰میلیون تن خواهد بود. این میزان، بیشتر از تولید ۱۳۰/۵میلیون تنی ژاپن است و چندان هم از تولید ۲۲۲میلیون تنی اتحادیه اروپا کمتر نخواهد بود.
تجریه آخرین موج ادغام و تعطیلی کارخانجات در چین در اواخر دهه۹۰، در مجموع برای این کشور بسیار حیاتی و مفید بوه است. این کار در آن زمان، تعادل را به تولید برگرداند، کارایی بخش صنعتی را بالا برد و راه را برای بروز رونق اقتصادی چین در یک دهه بعد باز کرد.
- اثر توسعه
مؤسسه اعتباری سوسیت جنرال پیش‌بینی کرده است که این کاهش ظرفیت فصل، احتمالا در ۶ماه آینده رشد را تا ۰/۲۵درصد پایین خواهد آورد. در‌ماه جولای، وزیر محافظت از محیط‌زیست گفت که در پکن، تیان‌جین و هبی، حدود ۱۷۶هزار کارگاه و کارخانه تولیدی تا ماه سپتامبر تعطیل خواهند شد و همزمان که دوره جدید مدیریت در چین بعد از برگزاری کنگره حزب شروع خواهد شد، یک علامت سؤال بزرگ درباره آینده سیاست‌های بلندمدت صنعتی و محیط‌زیستی این کشور هم مطرح خواهد شد.
فردریک نویمان، رئیس مشترک بخش تحقیقات اقتصادی آسیا در مؤسسه هلدینگ اچ‌اس‌بی‌سی در هنگ‌کنگ می‌گوید: «در کوتاه‌مدت، قوانین سفت و سخت محیط‌زیستی رشد اقتصادی را کاهش خواهد داد. بررسی مدیریت جدید چین این فرصت را می‌دهد که تأثیر میان‌مدت را بررسی کند. این مسئله می‌تواند به این معنا باشد که تمرکز روی مسائل محیط‌زیستی و مدیریت ریسک‌های احتمالی در بخش مالی حتی بیشتر از گذشته شود».
تلاش‌ها برای کاهش ظرفیت حداکثری صنعتی، حتی قبل از اینکه کارزار تعطیلی کارخانه‌ها و کارگاه‌ها برای مقابله با آلودگی محیط‌زیست شروع شود، از بسیاری از پیش‌بینی‌ها رد شده بود.
روستای هوشان در زوپینگ یک مرکز بازیافت لاستیک است که در‌ماه گذشته، به یکباره از سوی مسئولان تعطیل شد. تپه‌هایی از تایرهای استفاده‌شده به ارتفاع ساختمان‌های ۲ طبقه از آن زمان دست‌نخورده باقی مانده است و بسیاری از کارگاه‌ها قفل شده‌اند.
- کارگاه‌های متروک
در سوپرمارکت لیو شوهو که در یک خیابان خلوت درون روستا قرار دارد بسته‌های سیگار و خوراکی روی هم تلنبار شده‌اند؛ دلیل آن این است که کارگران مهاجر دیگر به این مغازه برای خرید هجوم نمی‌آورند. لیو می‌گوید که فروش‌اش تا ۵۰درصد کاهش پیدا کرده و نگران این است که این وضع، دائمی باشد.
او می‌گوید: «غیرممکن است که نگران نباشم. این تعطیلی‌ها دست‌کم روی نیمی از جمعیت روستا تأثیر گذاشته است».
برخی امیدوارند که کارخانه‌ها بعد از بازبینی قوانین محیط‌زیستی دوباره شروع به‌کار کنند. خانواده ۶نفره لیو کینگ‌یونگ از طریق بازیافت تایرهای فرسوده ماهانه ۶هزار یوان درآمد داشت اما حالا، درآمد این خانواده به صفر رسیده است. او می‌گوید: «تعطیلی‌ها موقت هستند. دیر یا زود دوباره همه‌‌چیز از سر گرفته می‌شود».
دهداری روستا هم‌چنین امیدی دارد و به همین‌خاطر از یک کارخانه در پکن دعوت کرده تا روی یک طرح تحقیق کند. در وب‌سایت دهداری آمده است: «تعطیلی‌ها راه‌حل نهایی نیستند، با این حال نوآوری و محیط‌زیست پاک ضروری است.»
بلومبرگ
- ۳۳ درصد
هوای آلوده، عامل یک سوم مرگ و‌میرها در کشور چین است؛ هم‌اندازه سیگار‌کشیدن
- ۵۲ ماه
هوای آلوده، امید به زندگی در چین را بیش از ۲ سال کم کرده است
- یک میلیون نفر
در سال ۲۰۱۲ یک میلیون نفر به خاطر آلودگی هوا در چین جان خود را از دست دادند
