ویژگیهای منحصر به فرد رسانههای آمریکایی ازجمله وسعت فعالیت و مخاطبان جهانی، تنوع و تیراژ و آزادی و قدرت عمل، آنها را از همتایانشان در دیگر نقاط جهان مجزا میکند. اما اتفاقات عجیب و کمسابقهای که این روزها در آمریکا در جریان است، شاید ماهیت و فعالیت رسانههای آمریکایی را مانند بسیاری دیگر از پدیدههای سیاسی – اجتماعی در این کشور، برای همیشه تغییر دهد.
سال گذشته وقتی دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب کنونی آمریکا وارد رقابت انتخاباتی شد، عناوین زیادی برای توصیف او بهکار میرفت که ازجمله آنها ستاره عامهپسند برنامههای تلویزیونی بود. این عنوان در کنار پرداختن رسانههای تصویری و تلویزیونهای آمریکایی به چهره و زندگی شخصی و سخنان عجیب او طی چندینماه رقابت در مراحل اولیه انتخابات ریاستجمهوری باعث شد دوقطبی ترامپ- رسانه یکی از مباحث مطرح در این دور از انتخابات آمریکا باشد؛ دوقطبیای که در روزهای آخر رقابتها به تشویق مردم از سوی ترامپ به شعار دادن علیه خبرنگاران مقابل دوربینهای خود آنها منجر شد.
ترامپ بعد از پیروزی در انتخابات در چند مصاحبه سعی کرد از رقیب دمکراتش، رئیسجمهور در قدرت و رهبران حزب جمهوریخواه که در ماههای گذشته تندترین دشنامها را نثارشان کرده بود، دلجویی کند، آنها را افرادی خوب و توانمند خواند. اما این آتشبس شامل جنگ میان ترامپ با رسانهها نشد و جدال لفظی مستقیم میان او با روزنامهها و دیگر رسانههای آمریکایی از همان فردای روز انتخابات از سر گرفته شد و همچنان ادامه دارد.
ترامپ در نخستین مصاحبه تلویزیونیاش بعد از پیروزی در انتخابات، به جای آنکه شکست رقیب انتخاباتیاش را به رخ بکشد، شکست رسانهها در این انتخابات را به رخ کشید و گفت که شبکههای اجتماعی از عوامل پیروزیاش بودهاند. او به این حمله در لفافه اکتفا نکرد و در اقدام بعدی در توییترش مستقیما نیویورکتایمز را خطاب قرار داد و نوشت که بهخاطر عملکرد بد این روزنامه در ایام رقابتهای انتخاباتی مشترکان و خوانندگان آن کم شدهاند. نیویورکتایمز در پاسخ به این حمله مستقیم رئیسجمهور منتخب با ارائه آمار و ارقام خلاف صحبتهای او را ثابت کرد.
اما دوئل جذاب میان رئیسجمهور منتخب آمریکا با رسانههای قدرتمند این کشور به این جدلهای لفظی در شبکههای اجتماعی محدود نمیشود. ترامپ میخواهد غرور جریحهدار شده رسانههای آمریکایی را به رخ بکشد و آنها را تحقیر کند و بینیازی خود را به آنها نشان دهد. روزی که قرار بود ترامپ به همراه گروه مسئول انتقال قدرت در کاخ سفید، برای نخستینبار بعد از انتخابات به دیدار باراک اوباما در کاخ بروند، دهها دوربین و خبرنگار ساعتها منتظر ماندند اما بهدلیل دستور مستقیم ترامپ اجازه ورود به همراه او و پوشش این رویداد را نیافتند.
رسانههای داخلی و خارجی به جای پوشش خبری این رویداد تاریخی، در آن ساعت مشغول آماده کردن گزارشهایی با این تیتر بودند: نقض پروتکل رفتار با رسانه توسط تیم رئیسجمهور منتخب آمریکا. در یکی، دو ماه پایانی رقابتهای انتخاباتی هم تیم تبلیغاتی ترامپ بارها تیم رسانهای را عمدا جامیگذاشت و ساعات سفرها، سخنرانیها و برنامههای او را به تیم رسانهای اعلام نمیکرد. یکی از جدیدترین نمونههای این رویارویی چند شب پیش اتفاق افتاد، وقتی ترامپ بعد از چندین روز که از برجش در منهتن نیویورک بیرون نیامده بود، به همراه خانوادهاش به رستورانی در همان محله رفت.
این برنامه هم به رسانهها اطلاع داده نشده بود. خبرنگار شبکه بلومبرگ که اتفاقی در آن رستوران حضور داشته متوجه حضور ترامپ و خانوادهاش میشود و عکسی از آنها را در توییترش منتشر میکند. هالی جکسون، خبرنگار انبیسی در واکنش به این رویداد در گزارشی که سیانان علیه این اقدام رئیسجمهور منتخب تهیه کرده بود، گفت: «خبرنگاران و تصویربرداران پل ارتباطی برای مردم آمریکا هستند و از طریق ماست که ملت متوجه میشوند رئیسجمهور منتخب کجاست و چه میکند.» نکته اصلی اینجاست که ترامپ میخواهد همین نقطهقوت را از رسانههای آمریکایی بگیرد.
مقابله با ترامپ البته به رسانههای آمریکایی محدود نشده و کاریکاتور و تصاویر عجیب و تیترهای ناامیدکننده و وحشتآفرین درباره او این روزها اکثر رسانههای جهان را پر کرده است. مجلات و روزنامههای پرتیراژ و مرجع بینالمللی چون اکونومیست، فایننشیالتایمز و اشپیگل در سرمقالههای خود به قلم سردبیر یا هیأت تحریریه درباره انتخابات آمریکا موضعگیری کردهاند و ترامپ را برای فرهنگ و اقتصاد و سیاست جهان خطرناک خواندهاند.
بعد از رجب طیباردوغان، اکنون ترامپ منفورترین چهره رسانههای جهان است اما آنچه در ماههای آینده خبرساز خواهد شد، رویارویی او در کاخ سفید با رسانههای آمریکایی است؛ رویاروییای که به نوشته فایننشیالتایمز، قبلا در کشورهایی مانند مصر و اتیوپی دیده میشد و اکنون در آمریکا باید شاهد آن باشیم. سردبیران رسانههایی چون نیویورکتایمز و رویترز در روزهای اخیر در مصاحبههایی گفتهاند که منتظر میمانند ببینند آیا این رویارویی به دادگاه و برخوردهای حقوقی و قضایی هم کشیده خواهد شد یا نه. آنها ابراز امیدواری کردهاند با توجه به میزان حمایتی که در قوانین آمریکا برای رسانهها وجود دارد، دست رئیسجمهور منتخب برای برخورد قضایی و حقوقی چندان باز نباشد.