روابط ایران و برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس و اتحادیه عرب حالا وارد مرحله‌ای تازه می‌شود. پس از آنکه عربستان دستاویزی برای قطع روابط خود با ایران یافت، کویت و بحرین به تاسی از برادر بزرگ‌تر روابط خود با این کشور را تعلیق کردند و امارات، بزرگترین شریک تجاری ایران نیز سطح روابط را به کاردار تقلیل داد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بار سیاسی ناشی از قطع روابط بیش از بار اقتصادی آن خواهد بود چرا که سطح روابط اقتصادی ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس، خصوصا پنج کشوری که دست به قطع رابطه زده‌اند چندان زیاد نیست. نه فقط دو عرب حاشیه خلیج فارس، بلکه دو کشور جیبوتی و سودان از اتحادیه عرب و قاره آفریقا نیز به تاسی از عربستان قطع روابط خود با ایران را اعلام کردند.
به این ترتیب نمی‌توان گفت که قطع روابط با عربستان تاثیری بر عملکرد اقتصادی کشور داشته باشد و این در شرایطی است که کشور عربستان علاوه بر واردات این کالاها از ایران سالانه درآمد هنگفتی از سفر زایران ایرانی دارد که اگر این قطع روابط بر موضوع حج نیز تاثیرگذارد، عربستان از نظر مالی رقم زیادی را از دست می‌دهد.
همچنین بر اساس آمارهای بانک جهانی در سال ۲۰۱۴، فقط ۵ درصد کالاهای صادراتی ایران به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رفته است که شامل ۲درصد به عربستان، ۲ درصد به امارات و یک درصد به عمان بوده است. در حالی که یک کارشناس اقتصادی اماراتی مدعی شد، تبعات اقتصادی تنش در روابط ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس احتمالا بیشتر به ضرر ایران خواهد بود، آصفی سفیر پیشین ایران در امارات، عربستان و متحدانش را بزرگترین متضرر از این قطع رابطه خواند.
سقوط ریال و بورس‌های عربی
نشانه‌های بحران در کشورهای عربی نیز آشکار شده است چرا که امروز اقتصاد بزرگترین تولید‌کننده نفت لای قیچی سیاست خودش گیر افتاده است. قیمت نفت در روزهای اخیر افزایش یافته و تداوم این روند سبب پوچ شدن تلاش‌های عربستان برای فشار نفتی به ایران می‌شود. اگر قیمت نفت افزایش یابد، دستاوردهای عربستان به خطر می‌افتد چرا که این کشور با هدف فشار بر ایران ۴٠ درصد از ذخایر ارزی خود را هزینه کرده است. از سوی دیگر اگر قیمت نفت رو به کاهش بگذارد، تشدید فشار نفتی بر عربستان به دلیل کسری بودجه اقتصاد این کشور را از پا درخواهد آورد. این شرایط سبب شده است برخی تحلیلگران موقعیت عربستان را دشوار تشخیص دهند.
این تنها بحران عربستان نیست. سقوط ارزش ریال عربستان حالا توجه بسیاری از کارشناسان بین‌المللی را به خود جلب کرده است. سقوطی که در ١۶ سال اخیر بی‌سابقه خوانده می‌شود.
در بازار ایران نیز هر ریال عربستان به قیمت ٩٨٠ تومان رسیده است که تغییر چنانی را نسبت به روز پیش از آن نشان نمی‌دهد.
بلومبرگ در گزارشی که از این ماجرا منتشر کرده است نوشته است؛ کشورهای قطر، بحرین، امارات متحده عربی، کویت و عمان در حوزه خلیج‌فارس برای بهبود اوضاع نابسامان کسری بودجه خود قصد فروش اوراق قرضه دارند. بنا به گفته «خلید السویلم» رییس سابق سازمان مدیریت دارایی‌های عربستان؛ کاهش ارزش ریال عربستان تاثیر بسیار مخربی بر اقتصاد این کشور می‌گذارد و به‌طور کل اعتماد به سرمایه‌گذاری در عربستان را از بین می‌برد، این در حالی است که کاهش ذخایر ارزی عربستان چنین تاثیر منفی‌ای را روی اقتصاد این کشور ندارد.
در همین حال، در پی قطع روابط دیپلماتیک عربستان با ایران شاخص بورس‌های ابوظبی، دوبی و قطر به‌ترتیب با افت ٣/٠ درصدی، ٣/١درصدی و ٢/١ درصدی مواجه شدند و احتمال تداوم این روند در روزهای آینده نیز پیش‌بینی می‌شود.
امارات و تلاش برای حفظ روابط
مسعود دانشمند ٭ / دوبی حدود ٣٠ میلیارد دلار تبادلات بازرگانی با ایران دارد که رقم قابل توجهی در اقتصاد امارات و کشورهای خلیج فارس است و اماراتی‌ها به این نکته واقف هستند لذا سعی کرده‌اند در روابط ایران و عربستان، بینابین قرار گیرند و با وجود تقلیل روابط دیپلماتیک، روابط بازرگانی خود را با ما حفظ کنند. امارات می‌داند که اگر ایران از فضای بازرگانی آنجا خارج شود، بازگشت دوباره ایران به آن کشور کار آسانی نیست و زیان عمده را خودشان متحمل می‌شوند. ایران با عربستان روابط اقتصادی و بازرگانی چندانی ندارند، عمده مساله بین ایران و عربستان بحث حجاج بود که طبیعی است در این زمینه عربستان ضرر می‌کند و از طرفی ما برای انتقال بخشی از حجاج در بعضی مواقع هواپیماهای عربی را اجاره می‌کردیم. ٭ رییس اتاق بازرگانی ایران و امارات
اتفاقی نمی‌افتد
اسدالله عسگراولادی ٭ / تبادلات تجاری و بازرگانی ایران با عربستان بسیار کم بود و از طرفی معاملاتی که صورت می‌گرفت نیز بیشتر از طریق کشورهای واسطه بود. به کشور عربستان صادرات خشکبار داشتیم که با قطع روابط بین دو کشور تغییرات چندانی را در این زمینه شاهد نخواهیم بود. با عربستان به‌صورت مستقیم ارتباط نداشتیم و مبادلات تجاری ما با این کشور از طریق کویت، دوبی و در بعضی مواقع از طریق کشور عمان صورت می‌گرفت؛ بنابراین با قطع ارتباط، این تبادلات می‌تواند از طریق این کشورها
ادامه داشته باشد. ٭ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
آسیای میانه جای اعراب را می‌گیرد
علاء میرمحمد صادقی ٭/ باادامه تنش‌های میان ایران و کشورهای عربی، می‌توان افغانستان، عراق و کشورهای آسیای میانه را جایگزین عربستان در مبادلات اقتصادی کرد. مبادلات ایران با عربستان به‌طور مستقیم در سال‌های اخیر محدود بوده است؛ آن هم به دلیل کارشکنی‌هایی که عربستان می‌کرد و تبعیضاتی که نسبت به کالاهای ایرانی قایل بوددر مجموع از این جهت خیلی مشکلی نخواهیم داشت و حتی قبل هم کالاهای صادراتی ما از طریق دوبی یا کشورهای دیگر به عربستان می‌رفت. ما از این جهت خیلی مشکلی نخواهیم داشت. عربستان از قطع روابط اقتصادی با ایران زیان بیشتری می‌بیند، چون میزان صادرات آنها به ایران بیشتر بود؛ ایران می‌تواند در روابط تجاری خود، کشورهایی چون عراق و افغانستان را جایگزین کند. ٭ نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران
۳۵۳۵
