در مقابل، برخی نیز بر این باورند که با توجه به اشباع تقاضا، در صورت کاهش عرضه ارز در آینده هم نیز میزان تقاضا نمی‌تواند به عنوان محرک قیمت عمل کند. قیمت دلار در اولین روز معاملاتی با افزایش ۶۰ تومانی نسبت به آخرین روز معاملاتی هفته قبل (پنجشنبه) از مرز ۱۱۷۰۰ عبور کرده است. این افزایش بهای دلار توانست در کنار افزایش قیمت جهانی هر اونس طلا قیمت سکه را نیز به کانال ۴۲۰۰ هزار تومان وارد کند. عدم آغاز به کار بازار متشکل ارزی، افزایش تمایل نسبی به خرید معامله‌گران به دلیل خوشبین بودن به فاصله گرفتن قیمت دلار از قیمت کف ۱۱ هزار و ۶۵۰ تومان و حمله موشکی یمن به عربستان از دلایل این افزایش قیمت بیان میشود. در دومین روز هفته، ادامه‌ی کاهش نوسانات قیمت‌ها منجر به تغییر مسیر قیمت دلار و سکه شده و هر دو بازار مسیر کاهشی را در پیش گرفتند. پیشبینی میشود افزایش مجدد بهای اونس به بالای مرز هزار و ۵۰۰ دلار و آغاز به کار بازارهای ارزی همسایه در پی پایان یافتن تعطیلات بر تحریک قیمت سکه مؤثر باشد. در مجموع، با توجه به کاهش صادرات نفت کشور و در نتیجه اختلال در سمت عرضه ارز این اعتقاد وجود دارد که عامل تعیین کننده قیمت و نوسانات دلار و سکه در ادامه سال جاری برخلاف سال ۱۳۹۷ که تحریک تقاضا بوده است، نحوه مدیریت منابع ارزی توسط سیاستگذاران خواهد بود. در همین راستا، با توجه به انتظارات افزایشی از کاهش درآمدهای نفتی در آینده پیشنهاد میشود منابع ارزی به گونه‌ای مدیریت شود که در ماه‌های آتی در صورت حملات سفته‌بازانه و تغییر کمی انتظارات، بازار دچار شوک‌های دیگر نشود. چرا که با توجه به ادامه تمایل به ورود نقدینگی به بازار بورس، در صورتی که انتظارات افزایشی از دامنه نوسانات و بازدهی دلار شکل گیرد، احتمال تحریک قمیتها از سمت تقاضا نیز وجود دارد. همچنین بازدهی دلار و سکه در بازه مورد بررسی (۲۳ مرداد تا ۳۰ مرداد) به ترتیب ۰.۰۸ و منفی ۰.۲درصد بوده است.
بازار سهام که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته به واسطه کاهش اثرات تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین (چهارشنبه) با رشد ۴۲۹۴ واحدی به سقف تاریخی ۲۶۱ هزار واحد دست یافته بود. در این هفته نیز افزایش ارزش معاملات خرد همچنان ادامه داشته و شاخص کل بورس روز شنبه با ۱۴ واحد افزایش نسبت به چهارشنبه هفته گذشته نوسان کمی داشته است. اما در روز یکشنبه با ادامه روند نگران‌کننده بازارهای جهانی به خصوص کاهش قیمت انواع فلزات و افزایش ریسک این بازارها شاخص کل با ۴۱۴ واحد کاهش از کانال ۲۶۱ هزار واحد فاصله گرفت. در روز دوشنبه به ترتیب با رشد ۰.۷۵ و ۱.۶۵ درصدی شاخص کل سهام و نماگر هموزن و به دلیل ارزش قابل توجه معاملات خرد به میزان هزار و ۱۰۲ میلیارد تومان بازار سهام مجددا وارد مسیر صعودی شده است. در واقع، با توجه به اثرپذیری کمتر سهام شرکتهای کوچک و متوسط از بازارهای جهانی ورود نقدینگی به بازار بورس از این مسیر می‌تواند نقش مؤثری در افزایش ارزش معاملات داشته باشد. در آخرین روز معاملاتی نیز بازار سهام با رشدی ۳۱۸۶ واحدی به رقم قابل توجه بیش از ۲۶۶ هزار واحد رسیده است. علیرغم افزایش نگرانیها از وقوع رکود در اقتصاد جهانی، تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت‌ها و واکنش مثبت شرکتهای کوچک به این رخداد از مهم‌ترین دلایل این صعود تاریخی بوده است. البته با توجه به ادامه کاهش قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی در پی بالا گرفتن جنگ تجاری فلزات اساسی، کانه‌های فلزی، پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها رشد قیمتی کمتر از متوسط بازار را تجربه کرده‌اند.
بررسی آمارهای سازمان‌های مختلف در این هفته از رشد ارزش صادرات و واردات در چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸، رشد تولید فولاد شرکتهای بزرگ و افزایش تعداد چکهای برگشتی حکایت دارد. در این راستا، نتایج جدیدترین آمارهای تجاری توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد که در چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته تراز تجاری مثبت بوده و ارزش صادرات و واردات به ترتیب ۱.۱۸ و ۲.۱۶درصد افزایش داشته است. علاوه بر این، بررسی آمار تولید ۱۲ شرکت بزرگ فولاد کشور از رشد ۹ درصدی تولید فولاد در چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد. نتایج بررسی آمار چکهای مبادلهای تیرماه ۱۳۹۸ کشور از سوی بانک مرکزی نیز حاکی از آن است که تعداد چکهای برگشتی نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۳.۱۶ درصد و ۲.۱۹ درصد افزایش یافته است که این مسئله نگرانیها از عمیق‌تر شدن رکود اقتصادی در کشور را افزایش داده است.
تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر کاهش صادرات نفت کشور و اصلاح ارقام بودجه سال ۱۳۹۸ به عنوان سیگنال‌هایی از افزایش کسری بودجه دولت منجر به افزایش نگرانیها از احتمال استقراض دولت از بانک مرکزی و در نتیجه افزایش پایه پولی و تشدید تورم شده است. این در حالی است که واگذاری و مولدسازی دارایی‌های دولت، استفاده از حساب ذخیره ارزی، فروش اوراق مالی اسلامی و برداشت از صندوق توسعه ملی، چهار راهکار دولت برای جبران کسری بودجه به میزان ۵/۹۷ هزار میلیارد مشخص شده است. به اعتقاد کارشناسان، افزایش پایه پولی و گسترش رانت از عواقب نامطلوب برداشت از صندوق توسعه ملی و ذخیره ارزی و واگذاری دارایی‌های دولت می‌باشند. البته انتظار می‌رود فروش اوراق و اختصاص درآمد حاصل از این سیاست برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به دلیل آثار تورمی کمتر نسبت به سایر روش‌ها، سیاست مناسب‌تری باشد.
۲- تحولات بین‌المللی
قیمت طلا که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته مجددا به پایین‌تر از ۱۵۱۵ دلار کاهش یافته بود. در اولین روز معاملاتی هفته میلادی نیز تقویت دلار و بهبود بازار سهام کاهش نزدیک به ۱ درصدی قیمت طلا در روز دوشنبه را به دنبال داشته است. این در حالی است که شاخص سهام بازارهای دنیا در هفته گذشته تحت تأثیر انتشار دادههای ضعیف اقتصاد اروپا، کاهش رشد تولیدات صنعتی چین و همچنین کاهش نرخ اوراق قرضه آمریکا کاهش و خروج نقدینگی از این بازارها را رقم زده است. به اعتقاد کارشناسان عواملی از قبیل افزایش هشدارها در مورد وقوع رکود اقتصادی و در نتیجه اتخاذ سیاستهای انبساطی توسط بانک‌های مرکزی در جهان، ادامه کاهش بازدهی اوراق قرضه، افزایش تقاضا برای طلا در کوتاه‌مدت و افزایش نااطمینانی‌ها به دنبال خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در روزهای آتی بر قیمت طلا تأثیر مثبت خواهند داشت. همچنین در آخرین نظرسنجی انجام‌شده هفته گذشته اکثر تحلیلگران وال‌استریت و سرمایه‌گذاران خرد مین‌استریت هر چند نه به اندازه هفته قبل اما به روند صعودی بازار طلا خوشبین بودند.
قیمت نفت بعد از ثبت دو هفته منفی و پرتلاطم به دلیل اثرات افزایش تنشهای تجاری، سرانجام هفته کاری گذشته منتهی به ۱۶ آگوست (روز جمعه) را با بروز نشانه‌هایی مبنی بر کاهش تنشهای تجاری بین آمریکا و چین و حمله یمن به تاسیسات نفت و گاز عربستان مثبت به پایان برد. این روند تا شروع هفته جاری و تا روز چهارشنبه نیز ادامه داشته است. البته قیمت نفت خام آمریکا در روز سه‌شنبه اندکی کاهش داشته است. در روز چهارشنبه آمارهای منتشر شده نشان داده است که میزان ذخایر نفت آمریکا بیش از حد انتظار کاهش یافته است که همین مسئله سبب شده است قیمت نفت برنت در روز چهارشنبه برای اولین بار در طی بیش از یک هفته اخیر به بالای ۶۰ دلار برسد، اما به نظر میرسد نگرانیها در مورد رکود اقتصاد جهانی مانع از رشد بیشتر قیمت‌ها شود. انستیتوی نفت آمریکا چهارشنبه گزارش داد که میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۱۶ اوت با ۳.۵ میلیون بشکه کاهش به ۴۳۹.۸میلیون بشکه رسیده است. تحلیلگران شرکت کننده در نظرسنجی رویترز نیز کاهش ۱.۹ میلیون بشکههای ذخایر را پیشبینی کرده بودند. رویترز در گزارشی عنوان کرده است که مصرف جهانی نفت خام با سریعترین سرعت طی ۵ سال گذشته رو به کاهش است. فعالیت‌های کارخانه‌ای و جریان تجارت در جهان کند شده و تولید خودرو کاهش یافته است. همچنین این گزارش بیان کرده است که تقاضا در ۱۸ کشور برتر مصرف کننده نفت که هر کدام بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز مصرف می‌کنند، تقریباً ۰.۲ درصد در ماه‌های مارس تا می، در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. در گزارش بلومبرگ نیز آمده است با وجود افزایش هفتگی قیمت نفت، قیمت این کالای استراتژیک هنوز نسبت به آغاز این ماه (آگوست) در حدود ۱۰ درصد کاهش دارد. همچنین نوسانات گسترده قیمت نفت از ادامه تأثیرگذاری عدم وجود اطمینان در شرایط سیاسی و اقتصادی جهان بر قیمت این ماده حکایت دارد.
نشریه اکونومیست در این هفته با اشاره به کند شدن رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ و با رصد وضعیت بازارهای مختلف از آشکار شدن نشانه‌های رکود اقتصاد جهانی سخن گفته است. در این گزارش عواملی مانند کمتر بودن نرخ بهره اوراق قرضه ۱۰ ساله نسبت به نرخ بهره اوراق سه ماهه در آمریکا، کاهش سطح سرمایه‌گذاری جهانی، کاهش سرعت رشد تولیدات صنعتی چین از سال ۲۰۰۲ تاکنون و احتمال ادامه این روند به دلیل احتمال ایجاد محدودیت بیشتر توسط آمریکا بر صادرات شرکتهای تکنولوژی به چین، کاهش نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف، کاهش سطح فعالیت شرکت‌ها به منظور مقابله با افزایش ریسک کسب و کارها، منفی شدن نرخ بهره اوراق قرضه در کشورهای اروپایی، افزایش قیمت طلا و کاهش قیمت نفت و به طور کلی افزایش نااطمینانی در فضای اقتصاد جهانی به عنوان نشانه‌هایی از احتمال وقوع رکود برشمرده شده است. در این تحلیل بر این نکته تأکید شده است که سه عامل روند تغییرات ارزش دلار، آینده مذاکرات تجاری چین و آمریکا و درآمد شرکت‌ها از اوراق قرضه در آمریکا بیشترین تأثیر را بر آینده وضعیت بازارها خواهند داشت. سازمان تجارت جهانی نیز پیشبینی کرده است که رشد تجارت جهانی در فصل سوم سال ۲۰۱۹ همچنان روند کاهشی را طی کند. مطابق دادههای این گزارش رشد تجارت جهانی کالا در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ در حدود ۱.۲درصد بوده است که این میزان کاهش ۲.۸درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان میدهد.
۳- جمع‌بندی
با توجه به کاهش درآمدهای نفتی کشور به دلیل تحریم‌ها، مدیریت منابع ارزی به منظور حفظ قدرت بازارساز در سمت عرضه ارز در ماه‌های آتی و در نتیجه حفظ ثبات در بازار ارز حائز اهمیت است. علاوه بر این، از آنجایی که اثرپذیری سهام شرکتهای کوچک و متوسط از بازارهای جهانی کمتر است ورود نقدینگی به بازار بورس از این مسیر می‌تواند نقش مؤثری در بهبود بازار بورس داشته باشد. با توجه به مشخص شدن منابع دولت برای جبران کسری بودجه، فروش اوراق و اختصاص درآمد حاصل از این اوراق برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به دلیل آثار تورمی کمتر نسبت به سایر سیاستهای مورد نظر، مناسب‌تر به نظر میرسد. پیشبینی میشود اتخاذ سیاستهای انبساطی توسط بانک‌های مرکزی در جهان، ادامه کاهش بازدهی اوراق قرضه، افزایش تقاضا برای طلا در کوتاه‌مدت و افزایش نااطمینانی‌ها به دنبال خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در روزهای آتی افزایش قیمت جهانی طلا را به دنبال داشته است. ادامه کاهش تقاضا برای نفت خام، پیشبینی کند شدن رشد تجارت جهانی در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۹، کاهش سطح فعالیت شرکت‌ها به منظور مقابله با افزایش ریسک کسب و کارها به دلیل افزایش نااطمینانی در فضای اقتصاد جهانی و منفی شدن نرخ بهره اوراق قرضه در کشورهای اروپایی نگرانیها در مورد وقوع رکود جهانی را افزایش داده است.
* رییس اتاق بازرگانی شیراز
۲۲۳۲۲۳
